تعلیم و تربیت و ارشاد
استاد علی اللّهوردیخانی

مصلحین الهی و نبوغ فکری- اسرار درونی آدمی از اخلاق بیرون او هویداست و اخلاق بیرون، مظهر اسرار درونی انسان است! بسا که با توجه به صورت، قضاوت در سیرت کنند. شهامت در بیان و صداقت در گفتار و جسارت در اظهار مکنونات معنوی نمونه صفای خانه دل است و برعکس ریا و مکر و خدعه و مسامحه، نمونه کدورت طبیعت انسان. هر چه در قلب ظاهر شود به منزله کلید برق است که فوراً شمع خارج را روشن کند و بارقه‌ای است که بر صفحه دل وارد می‌شود، گاهی این رابطه بی‌­سیم به قدری قوی است که انسان در خلوتگاهی به تنهایی به سخن گفتن می‌پردازد.

عارفان طریق حق صاحب نفوس زکیه‌اند، ایشان همواره مراقب نفس خود هستند که گرد فتنه و فساد نگردند و از تند خویی خویش جلوگیری کنند. سنن و آداب خوش خلقی و سازش با افکار عمومی در کشف حقایق و راز امور، عامل مؤثری است ولی قهراً صاحبان فضایل نفسانیه، محسود اکثر معاصرین هستند. حوادث و انقلاب زندگی یک محک امتحان است تا مقدار قدرت معنوی هر کسی معلوم شود، حوادث و سوانح، سرائر انسان را روشن کنند و زهد و پرهیزکاری میزان ارزش آدمی است، قرآن مجید بشر را باهم برابر دانسته، اما پرهیزکاران، مقام ایشان نزد پروردگار متعال بالاتر است.

زهد و پرهیزکاری، اعراض از لذایذ دنیوی و شهوات و انصراف از زرق و برق دنیوی است. حوادث و بلایایی که بر مزاج و روح آدمی وارد می‌شود غالباً او را فرسوده و خسته می‌کند؛ مزاج علیل و عقل ناسالم و اراده ضعیف سبب می‌شود که ارکان زندگی از هم بگسلد و قوه مدبّره از تدبیر اعضای بدن عاجز و ناتوان می‌ماند. محیط جامعه هم محل همین حوادث و سوانح است، گاهی به اوج عزت رسیده و زمانی در حضیض مذلت و خواری است. وقتی که میان امت اختلاف طبقاتی از نظر امور مالی و قدرت و مقام ظاهری پدید آمد، رشته آسایش اجتماع از هم پاره می‌شود.

در این گونه مواقع قدرتی فوق‌العاده باید پدید آید که باسیاست و تدبیر علمی و قدرت معنوی و کیاست فطری، این حوادث و سوانح را بر طرف نماید، پس شروع به اصلاحات کرده و تاریکی‌های مرگ آسا را از پیش چشم مردم زایل کند تا نور امید از روزنه علم و دانش بر افق اندیشه و افکار بتابد، مشکلات را در نظر مردم سهل و ساده نشان داده و قلوب را بهم نزدیک کند و دره‌های عمیق و فاصله‌های دور را از میان بردارد و با عدالت اجتماعی قلوب مردم را به یکدیگر پیوند دهد.

اگر مصلحین و منجیان عالم بشریت دارای علم و حیات عقلی نباشند موفق به انجام مقاصد خویش نخواهند شد، و اگر علم و دانش ایشان در سطح علم و دانش دیگران باشد، باز امید نجات کمتر است. مصلح و پیشوا باید خاصه در بحران تطور و انقلاب دارای نبوغ فکری و رشد علمی و عقلی بوده و از منبع شدیدالقوای غیبی سرچشمه گرفته باشد. آری چنین پیشوا در صورت تسلیم ملت، می‌تواند کشتی نجات بشر را به ساحل موفقیت برساند.

سنت الهی بر این بود که خلقی بیافریند و ایشان را به سوی کمال مطلوب به وسیله برگزیدگان رهنمایی کند تا همواره قیام به حق کنند. شرایط موفقیت را نیز آن برگزیدگان خدا بسط و شرح دادند که از چه راه و با چه وسایل و در چه شرایط قیام کنند تا به هدف نهایی رسند. قیام از وظایف حتمی کلیه افراد بشر است خواه آن فرد مطیع باشد یا مطاع، برگزیدگان خدا قیام کرده‌اند و مردم را نیز به قیام دعوت کرده‌اند و سیر تکامل را نیز به ایشان نشان داده‌اند.

هر وجودی از بدو خلقت و ظهور خود به سوی کمال مطلوب حرکت می‌کند و در خلقت او یک قوه و استعدادی است که چون بر عالم تکوین و ترکیب قدم گذاشت، بدون وقفه و تأمل به فعلیت می‌رسد و اصل این قانون کلی در موجودات ذی‌شعور است. از فرایض دین در هر عصر و زمان قیام است، گاهی به قلم، گاهی به زبان، گاهی به شمشیر.